In het optimale geval vertonen werksituaties kenmerken die stress verminderen of juist tegengaan. Een tevreden werknemer zal uit productiviteit en de waardering kracht en plezier putten. Ook draagt een bevredigende werksituatie op een goede manier bij aan het zelfbeeld. Zo hebben prettige arbeidsomstandigheden en plezierige werkrelaties een stimulerend effect op de productiviteit en op het welzijn van het individu.
Vooral de werkrelaties blijken verbonden te zijn met arbeidstevredenheid en met stress.
De voornaamste stressoren liggen dat ook vaak op het psychosociale vlak. Contacten met collega’s blijken bijzonder effectief te zijn in het tegengaan en het verminderen van stress en worden gezien als sociale ondersteuning. Vaak brengt het werk juist stressoren met zich mee en bestaat de mogelijkheid dat deze negatieve stress tot blijvende nadelige gevolgen leidt. Wat kan iemand doen als deze onwenselijke situatie zich voordoet? Hoe kan iemand de stress beheersen en voorkomen dat er blijvende nadelige gevolgen optreden.
We gaan kijken naar de verschillende manieren om stress in de werksituatie te beheersen. Allereerst belichten we de sociale ondersteuning waarbij er drie soorten kunnen worden onderscheiden. Niet alleen kunnen werkrelaties een bron van sociale ondersteuning zijn, maar ook sociale relaties buiten het werk.
Sociale ondersteuning kan worden beschouwd als de mogelijkheid van de omgeving, tegemoet te komen aan de fundamentele sociale behoeften van de mens
Advies en Coaching richt de aandacht op sociale ondersteuning.
Met als doel:
1. Emotionele ondersteuning
Alle informatie waaruit blijkt dat men wordt begrepen en waaruit genegenheid blijkt. Voorziet in de behoefte aan intimiteit, vertrouwen, genegenheid, vriendschap enz.
2. Waarderingsgerichte ondersteuning
Alle informatie waaruit blijkt dat men wordt gewaardeerd en waaruit erkenning
spreekt . voorziet in de behoefte aan erkenning en waardering.
3. Netwerkondersteuning
Alle informatie waaruit blijkt dat men deel uitmaakt van de groep waarvan de leden met elkaar communiceren en op elkaar kunnen rekenen.
Voorziet in de behoefte aan zekerheid, geborgenheid, zorgzaamheid enz.
Bronnen van sociale ondersteuning
Elke sociale relatie kan één of meerdere soorten sociale ondersteuning bieden. Zo zullen in het gezin (ouderlijk gezin, eigen gezin, andere familieleden) en de vriendenkring vooral in staat zijn naast netwerkondersteuning, emotionele ondersteuning te bieden. Meestal is er voldoende vertrouwen aanwezig om het hart te luchten en de behoefte aan intimiteit en genegenheid te bevredigen. In de werksituatie zijn vooral waarderingsgerichte ondersteuning en netwerkondersteuning te vinden. Collega’s zullen vooral in staat zijn tot waarderingsgerichte ondersteuning en zo voorzien in de behoefte aan waardering en erkenning. Op jongere leeftijd waren dit vooral de leerkrachten.
Als deze bronnen van sociale ondersteuning volop aanwezig zijn zullen de sociale behoeften voldoende zijn bevredigd om in situaties waar negatieve stress ontstaat, de ervaren stress te verminderen. De mate van stressbeheersing houdt dan ook nauw verband met de aanwezigheid van sociale ondersteuning.
Het management
Dat sociale ondersteuning bescherming biedt tegen de negatieve gevolgen van stress is al sinds lange tijd onderkent. Vooral sociale ondersteuning door het management is onderzocht en beschreven. In het volgende schema staan de gegevens van het onderzoek naar de effecten van te weinig en van voldoende sociale ondersteuning door de directe leidinggevende.
Effecten van te weinig sociale ondersteuning
- De werknemer denkt negatiever over zijn relatie met de leidinggevende
- De werknemer ervaart een geringe bereidheid van de leidinggevende
- De werknemer vindt de hoeveelheid informatie die hij van de leidinggevende krijgt onvoldoende
- De werknemer voelt zich niet gewaardeerd door de leidinggevende
- De werknemer vindt de communicatie met leidinggevende maar matig.
- De werknemer is niet te spreken over de verwachting en de eisen die de leidinggevende aan hem stelt
- De werknemer hecht weinig belang aan het oordeel van de leidinggevende over het werk dat wordt uitgevoerd.
Effecten van voldoende sociale ondersteuning
- Er is minder sprake van stress
- Er is duidelijkheid in het werk
- Er is weinig toekomstonzekerheid
- Er zijn minder conflicten
- De werknemer participeert in de besluitvorming
- Kennis en vaardigheden worden gebruikt
Sociale ondersteuning blijkt vooral bescherming te bieden tegen negatieve gevolgen van werkbelasting, verantwoordelijkheid voor mensen, onduidelijkheden en conflicten. Door de onderlinge communicatie en steun zullen rijzende problemen minder snel escaleren. Wordt het ondanks de prettige werksfeer even te veel allemaal, en lopen de spanningen op, dan is er bescherming van de groep. Ook valt te voorspellen dat werknemers die zich gewaardeerd en erkend voelen wel tegen een stootje kunnen
